Voor het online platform De Helling schreef ik een artikel getiteld ‘Groene groei is grijze krimp’. In dit polemische, maar welgemeende stuk betoog ik dat de modeterm ‘groene groei’ vooral veelzeggend is door dat wat het niet wil toegeven: dat verduurzaming ten koste moet en zal gaan van veel conventionele bedrijvigheid. Overigens zet ik er in de tweede helft wel een aantrekkelijk perspectief tegenover.
Ik merkte in het stuk op dat de milieugebruiksruimte in recente eeuwen geleidelijk is gedaald, en deze eeuw door de toenemende aanwezigheid van de mens, nog verder zal dalen.
Dat klinkt als het ouderwetse Malthusiaanse doemscenario waar zelfs de meest vastgeroeste milieufanaat nog wel nuances bij plaatst. Wat je kan verrichten binnen de grenzen van die milieugebruiksruimte, is immers een functie van de stand van de technologie. En daar zit bijzonder veel rek in. Het argument van de optimisten is dan ook dat de technologische revoluties een exponentieel groeiende welvaart mogelijk hebben gemaakt binnen dezelfde, constante milieugebruiksruimte. (Dat is overigens vooral bereikt dankzij kwistig verbruik van olie.)
Er is echter een groot verschil tussen ecologische en economische prikkels in de ontwikkeling van de technologie. Economische optimalisatie wordt gedicteerd door factoren van economische schaarste, zoals de schaarste van kapitaal, arbeid en grondstoffen. Grondstoffenschaarste noopt tot steeds verdere efficiëntie en daarmee het verminderen van de milieudruk per eenheid productie. Dat is fijn, maar volstrekt onvoldoende.
In de wereld gedomineerd door multinationals en financiële instellingen, is men geneigd zich in de eerste plaats te bekommeren om de leveringszekerheid en de prijs van grondstoffen. Grondstoffen- en innovatiebeleid blijft zo beperkt tot de korte-termijnfocus op wat markteconomisch voordelig is, waarbij de voordelen voor het milieu aan het toeval worden overgelaten.
Hier heeft het bedrijfsleven zijn eigen antwoord op gevonden: marktprikkels inbrengen in de milieuproblematiek. Lees: het beprijzen van natuurlijke processen (‘Payment for Environmental Services’) en economische fenomenen die het zwaar op het milieu wegen, zoals CO2-emissiehandel. Het nadeel hiervan is echter dat landbouwgrond, ecosystemen en natuurgebieden dan nóg meer marktwaar worden, waar op wordt geaasd door allerlei giganten met simpelweg strategische belangen en weinig diep gevoelde interesse in het milieu. (Deze stellingname komt uitgebreid aan bod in het boek ‘De mythe van de groene economie’ en de bijbehorende website.)
De prioriteit moet liggen bij het verminderen van materiaal- en energie-intensieve consumptie en het écht veiligstellen van de leefkwaliteit van de 21e eeuw. Een circulaire economie vraagt daarom om krachtige regie die zich niet beperkt tot wat maatregelen gericht op de gevolgen van de eerste en meest dreigende grondstofschaarste. En liever dan marktinstrumenten het gebruiken van fiscale instrumenten om materiaal- en energiegebruik drastisch terug te dringen en arbeid veel meer te laten lonen.
(Deels ontleend uit teksten van de website van Recycling Netwerk, waaraan ik destijds heb bijgedragen.)
Geef een reactie