GroenLinks, bind de kiezer met donkergroene politiek

Groen, vrijzinnig en inclusief zouden de kernwaarden van GroenLinks moeten zijn. Maar voorop staat een groene koers waarin oude economische ideeën worden weggegooid zodat het diepgroene deel van het electoraat zich eindelijk thuis kan voelen en ons voldoende zetels zal geven om een rol van betekenis te spelen.

Trojka

Nu Igor is verwijderd hebben wij weer even rust
Maar nee, daar zijn de wolven weer, op nog een part belust
De doodskreet van Natasja snijdt ons pijnlijk door de ziel
Nog zesendertig werst en in blauwgeruite kiel

Om het een dodenrit (Drs. P) te bestempelen is wat te cru. Maar er hebben er bij GroenLinks veel moeten sneuvelen voordat de rust tot bezinning intrad. Naast Jolande Sap in de rol van Igor, Heleen Weening en de andere bestuursleden als Natasja, incasseerde ook het ledenbestand een klap, maakte een Statenlid de overstap naar D66 en resigneerde Van Es als voorzitter van de introspectiecommissie. Nu is de trojka toch echt in Omsk aangekomen en kan er worden geanalyseerd, gedebatteerd en herschapen.

Analyse

Aan de analyse is al veel bijgedragen, ook op dit podium. Ruard Ganzevoort somt bijvoorbeeld de vele omstandigheden op die tot het verlies van zes zetels hebben geleid. Hij zegt daar terecht bij dat zulke factoren eigenlijk het minst wezenlijk zijn. Hij, en vele andere auteurs, concluderen dat GroenLinks er niet in is geslaagd om het goede verhaal op een krachtige en herkenbare manier over het voetlicht te brengen.

GroenLinks wordt nog altijd het meeste geassocieerd met het thema ‘groen’. Dat is ook terecht: wij hebben niet slechts een milieuparagraafje in ons programma staan, maar wijden het eerste van drie forse delen geheel aan duurzaamheid. En natuurlijk is daar de naam ‘GroenLinks’, waar weinig aan te raden is overgelaten.

Simon Otjes laat zien dat GroenLinks eigenlijk eerder ‘lichtgroen’ dan ‘donkergroen’ is te noemen. Otjes heeft het over “een enigszins technocratische benadering die de nadruk legt op slimme en innovatieve oplossingen”. En vervolgt: “De intrinsieke waarde van niet-menselijk leven, een nieuwe moraal en het afzweren van economische groei zijn in de partij nooit mainstream geweest.”

Dit was, wat mij betreft, tot september 2008 geen probleem. Dankzij Wijnand Duyvendak had GroenLinks het imago van klimaatkampioen en voelden groene kiezers zich thuis. Maar onder de groene motorkap spinde een machinerie van ‘postmodern hedonisme’, die aansloot bij de links-liberale koers van Femke Halsema. Haar sterke uitstraling en goede optredens in debatten en op tv bezorgden de partij in toenemende mate een D66-achtig imago: progressief, beoefenaars van kwaliteitspolitiek, en een goed alternatief voor de verstarde denkers die het pluche bekleedden.

Halsema, zo constateert Arend Hamstra, camoufleerde door haar succes interne onvrede over inhoud en partijdemocratie. Halsema won de zwevende kiezer, maar vergat de zwervende kern die de liberale lijn ternauwernood steunde. Deze koers stond stevige kritiek op de markteconomie en een verspillende levensstijl in de weg. De Tweede Kamerfractie telde ook steeds maar één enkel lid met een overduidelijk groen profiel, dat nooit het fractiegeluid heeft weten te domineren.

Jolande Sap – ook geen dame met groene vingers – erfde dit GroenLinks en arriveerde direct op een kruispunt. Ze leidde een fractie die verantwoordelijkheid wilde nemen, maar daarbij ging twijfelen – en zelfs met zichzelf worstelde – over de toon. Staat de partij een radicale politiek voor met vergroening, Europese samenwerking en solidariteit met kwetsbaren als kernwaarden? Of praten we mee met het herstel van de economie, het maken van pijnlijke keuzes en steunen van missies?

Het werd vooral dat laatste. Hoewel er veel krachtiger ideeën op de plank lagen, hadden onze politici het over een groene economie, met banen en kansen. “Invest your way out”, maar dan groen. De groene kiezer hoorde van GroenLinks wat dit betreft geen ander geluid dan wat D66 liet klinken.

Donkergroen

Hier weeft GroenLinks de verkeerde draad. Centraal staat nu de economische crisis, die opnieuw de scheidslijn trekt tussen zij die economische vrijheid als oplossing zien, en zij die daar juist het probleem zien. Het ‘casinokapitalisme’ als probleem aanwijzen maar intussen economische innovatie en ‘groene groei’ als hoofdoplossing aanwijzen – dat loopt spaak. Het GroenLinks-verhaal raakt in die zin kant noch wal. Veel kiezers hadden behoefte aan een duidelijke visie op dit crisisvraagstuk, en trokken naar VVD of SP/PvdA.

Een klein maar betrouwbaar deel van de kiezers staat er echter anders in. Die heeft geen behoefte aan een typisch VVD- of PvdA-antwoord op de economische crisis. Dat zijn de mensen die verder denken dan het huidige economische bestel en graag willen horen hoe we een samenleving kunnen inrichten die over 5 jaar én over 50 jaar overeind blijft. Dit is het electoraat dat graag een partij ziet die het groene verhaal krachtig centraal stelt en van daaruit verder redeneert. Een houdbare economie stopt op gegeven moment met materiële groei en zet op dat moment menskracht in om verder te komen. GroenLinks weet dat we daar nu al mee moeten beginnen.

Onze partij hoeft daarbij geen ouderwetse keuze te maken tussen markt en staat. GroenLinks gelooft in de creativiteit, inventiviteit en solidariteit van burgers. GroenLinks ziet dat het huidige economische bestel onhoudbaar is en stelt andere vormen van ontwikkeling en vooruitgang voor, die het milieu niet of nauwelijks belasten en niet interen op eindige voorraden grondstoffen. GroenLinks ziet waarde in mooie natuur, in interacties tussen mensen en in het delen van de vrije gedachte. Als onze partij deze ideeën centraal stelt, zal het diepgroene deel van het electoraat zich eindelijk thuis voelen en ons voldoende zetels geven om een rol van betekenis te spelen.

Groen, vrijzinnig en inclusief zouden wat mij betreft de kernwaarden moeten zijn van GroenLinks. Groen als hoofdthema, vrijzinnig als visie en inclusief als sociale agenda: ook al staat de progressieve, groene koers waarin oude economische ideeën worden weggegooid voorop, GroenLinks omarmt alle burgers en helpt ze net zoveel als ze nodig hebben om mee te kunnen doen en een waardevol bestaan te hebben.

GroenLinks moet niet het vijfde wiel aan de wagen willen zijn, maar het stuur van een emissieloze bolide die ook eens durft stil te staan om van de omgeving te genieten. Zelfs de weg naar Omsk is mooi.