Een ‘duurzaamheidsrevolutie’ met winstoogmerk

Herman Verhagen, voormalig campagneleider van Milieudefensie, heeft een boek geschreven: ‘De Duurzaamheidsrevolutie’. De recensie in NRC Handelsblad van 25 februari is voor mij aanleiding om het boek niet te lezen.

Als redacteur Aernout Bouwman-Sie goed kan recenseren, betoogt het boek dat de wereld zich in een systeemcrisis bevindt, die zijn oorsprong heeft in de Industriële Revolutie. De gevolghebbende veranderingen in de maatschappij, te karakteriseren als rückslichtlose overconsumptie, hebben nu geleid tot een economische, milieu-, klimaat- en energiecrisis.

Aangezien overheden en politici te bureaucratisch en traag zouden zijn om de noodzakelijke maatschappelijke veranderingen teweeg te brengen, beweert Verhagen dat de sleutel bij het bedrijfsleven ligt. Voorbeeld: Wal-Mart, die in een breuk met het verleden is overgestapt op overtuigend duurzaamheidsbeleid.

Overtuigend? Zoals Bouwman-Sie terecht tegenwerpt, en daarmee de lezenswaardigheid van Verhagens boek decimeert, hebben grote bedrijven zich nog nooit idealistisch gedragen. Corporaties zijn zo geobsedeerd met winstcijfers als politieke partijen met peilingen, en doen dat wat het doorsnee publiek van ze verlangt. Het enige bedrijfsmatige dat revolutionair te noemen is, zijn de eindejaarsbonussen die topmanagers opstrijken.

Het is zeker niet te ontkennen dat bedrijven veel kunnen en willen bijdragen aan de verduurzaming van de maatschappij. Je kan er zelfs twee categorieën in onderscheiden: het verhogen van de efficiëntie – minder schaarse middelen gebruiken voor hetzelfde resultaat, dat kostenbesparend is – en nieuwe niches vervullen – het leveren van goederen en diensten waarnaar de vraag ofwel vanuit de consument groeit, of door overheidsbeleid gestimuleerd wordt. Beide dus – in principe – omzetverhogend.

Een derde categorie wordt categorisch besteden. Dit betreft beleid waar vermindering van consumptie uit volgt. Geen bedrijf zal het in z’n hoofd halen vrijwillig de consument te sturen naar een lager consumptieniveau, en vele spannen zich tot het uiterste in om te voorkomen dat overheden zulk beleid maken.

Bedrijven zijn bereid flink te bewegen om een duurzaamheidsslag mogelijk te maken, en zonder medewerking van het bedrijfsleven zijn we nergens. Maar de consument is de motor achter de omzet en wordt immer geacht het volgende jaar meer te consumeren dan het huidige. De ‘revolutie’ waar het Verhagen om te doen is, wordt door corporaties juist tegengewerkt.